Quảng Ninh hôm nay có sự phát triển mạnh mẽ. Đặc biệt về phát triển hạ tầng giao thông, là một trong những tỉnh nằm trong tốp phát triển năng động nhất cả nước. Những thành quả đó khẳng định những nỗ lực vượt bậc của tỉnh trong đổi mới tư duy, hành động, biến những cái chưa có tiền lệ thành hình mẫu phát triển.
Thách thức, khó khăn được nhận diện
Quảng Ninh được ví như Việt Nam thu nhỏ, có cửa khẩu, cảng nước sâu, sở hữu nhiều tiềm năng du lịch, khoáng sản, nằm trong khu vực hợp tác phát triển “Hai hành lang, một vành đai kinh tế Việt Nam - Trung Quốc”, được Trung ương xác định là "hạt nhân" của Vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ cùng với TP Hải Phòng và thủ đô Hà Nội.
Tuy nhiên, nhiều năm trước, những lợi thế của Quảng Ninh chưa được khai thác tốt, bởi những hạn chế về hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng giao thông, xa trung tâm vùng, xa thủ đô Hà Nội. Để đến với Quảng Ninh chủ yếu thông qua QL18 với 2 làn xe nhỏ hẹp, xuống cấp. Về hạ tầng giao thông đối nội là các đường tỉnh chỉ đạt cấp IV miền núi, đường liên xã bê tông hóa đạt 30%, ngắt quãng, thiếu tính kết nối vùng.
 |
| Cầu Bãi Cháy được đưa vào sử dụng từ năm 2006 đầu tư bằng vốn ODA. |
Cũng bởi khó khăn, cách trở và hạn chế về hạ tầng giao thông, nguồn lực đối ứng của tỉnh hạn chế…, dù sở hữu nhiều tiềm năng, nhưng Quảng Ninh đã không khai thác hiệu quả được. Kinh tế nhiều năm trước chủ yếu dựa vào công nghiệp khai thác mỏ của ngành Than; du lịch khá đơn sơ, chủ yếu tập trung khai thác Vịnh Hạ Long, khách đến trong khoảng vài giờ đồng hồ rồi trở về.
Xác định được điểm nghẽn hạ tầng giao thông, Quảng Ninh đã từng bước tìm cách tháo gỡ. Đầu năm 2000, tỉnh xin chủ trương Chính phủ vốn ODA để làm cầu Bãi Cháy; thực hiện cải tạo, nâng cấp QL18... Tuy nhiên, những dự án dù thời điểm đó có vai trò rất lớn đối với sự phát triển hạ tầng giao thông của tỉnh, song chưa thực sự hấp dẫn các nhà đầu tư...
Tại hội nghị xúc tiến đầu tư đầu tiên được Quảng Ninh tổ chức vào năm 2012, nhiều nhà đầu tư đã thẳng thắn chỉ ra: Đầu tư về Quảng Ninh sẽ khó có hiệu quả khi hạ tầng giao thông còn yếu kém, khiến chi phí lớn, dễ đọng vốn. Chứng minh cho điều này, một doanh nghiệp Hàn Quốc đã so sánh, đi từ thủ đô Seoul (Hàn Quốc) đến thủ đô Hà Nội (Việt Nam) gần 3.000km, chỉ mất 4h30’, nhưng di chuyển từ thủ đô Hà Nội đến TP Hạ Long (180km) cũng mất từng ấy thời gian. Đó là “nút thắt” Quảng Ninh cần tháo gỡ để phát triển, tạo chuyển biến mạnh trong chuyển đổi mô hình từ “nâu” sang “xanh”, lấy dịch vụ - du lịch là mũi nhọn của nền kinh tế theo tinh thần đổi mới mô hình tăng trưởng, tái cấu trúc nền kinh tế của Chính phủ...
“Cuộc cách mạng” ngoạn mục
Đứng trước bối cảnh về rào cản hạ tầng giao thông thiếu và yếu, trong điều kiện nguồn vốn hỗ trợ từ trung ương còn hạn hẹp, không thể ưu tiên để Quảng Ninh tạo đột phá. Từ nội tại của mình, tỉnh đã thay đổi cách tư duy, chủ động hành động, xây dựng kế hoạch, lộ trình, xin cơ chế từ Chính phủ để thí điểm các mô hình, cách làm mới, lần đầu tiên có ở Việt Nam.
Theo đó, cả tỉnh đã cùng quyết tâm, bắt tay hành động với quan điểm xuyên suốt, đó là: Phát triển phải dựa vào các nguồn lực khác nhau, đẩy mạnh xã hội hóa, Nhà nước sẽ không trực tiếp làm những gì nhân dân, doanh nghiệp làm được và làm tốt hơn. Với tinh thần đó, từ năm 2013, trong điều kiện khung pháp lý về đầu tư công - tư chưa đầy đủ, Quảng Ninh đã mạnh dạn nghiên cứu một số mô hình đầu tư mới, nhằm kết hợp và huy động nguồn lực từ khối tư nhân. Trong đó phải kể đến là thí điểm đầu tư theo các hình thức “đầu tư công - quản lý tư” (nhà nước bỏ vốn đầu tư, giao cho đơn vị có đủ năng lực để quản lý, khai thác); “đầu tư tư - sử dụng công” (nhà đầu tư bỏ vốn, nhà nước thuê lại).
 |
| Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn - sân bay tư nhân đầu tiên tại Việt Nam. |
Để có căn cứ triển khai, Quảng Ninh đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho phép thí điểm, ban hành Nghị quyết số 10-NQ/TU, ngày 5/12/2013 chỉ đạo các địa phương áp dụng mô hình đầu tư mới; thành lập ban chỉ đạo thực hiện…Tỉnh ban hành danh sách 44 dự án, công trình áp dụng thí điểm. Trong quá trình triển khai, tỉnh chủ động ưu tiên bố trí vốn ngân sách cho chuẩn bị đầu tư, cụ thể là các phần việc tham gia của nhà nước, đền bù GPMB, cam kết đảm bảo tiến độ.
Quảng Ninh mạnh dạn đề xuất với Chính phủ để tự làm đường cao tốc Hạ Long - Hải Phòng theo hình thức hợp tác công - tư. Tỉnh tiết kiệm chi, dùng ngân sách làm một phần đường, để GPMB, phần còn lại sẽ do khối tư nhân đảm nhận.
Bắt tay vào thực hiện cao tốc bằng quyết tâm cao nhất, tỉnh đã công khai số tiền hơn 2.000 tỷ đồng đang có do tiết kiệm chi, vượt thu và phát hành trái phiếu chính quyền địa phương. Đồng thời, nhất quán các chính sách khuyến khích đầu tư để thu hút các nhà đầu tư đồng hành cùng tỉnh thực hiện dự án. Đề xuất của Quảng Ninh trong bối cảnh nguồn vốn bố trí cho các công trình giao thông của Nhà nước còn hạn hẹp, vì thế đã nhanh chóng được Chính phủ chấp thuận. Đây là sự mở đầu cho những thành công liên tiếp của Quảng Ninh thông qua việc có khá nhiều nhà đầu tư đã tìm đến tỉnh để triển khai các dự án phát triển, đồng hành cùng tỉnh hiện thực hóa các ước mơ.
  |
| Cảng tàu khách quốc tế Hạ Long - cảng tàu chuyên biệt đầu tiên tại Việt Nam. |
Kết quả chỉ sau khoảng 4 năm thật sự ngoài mong đợi. Năm 2018, Quảng Ninh chính thức đưa 2 tuyến cao tốc vào khai thác với tổng chiều dài gần 100km, trong đó trên tuyến có cầu Bạch Đằng, cây cầu có công nghệ thi công mới nhất và lần đầu tại Việt Nam với tổng mức đầu tư gần 7.500 tỷ đồng do tư nhân triển khai, cao tốc Hạ Long - Vân Đồn dài gần 60km tổng vốn 12.000 tỷ đồng cũng do tư nhân triển khai; cảng hàng không tư nhân đầu tiên ở Việt Nam tại Vân Đồn và cảng tàu chuyên biệt cho du lịch đầu tiên ở Việt Nam tại TP Hạ Long...
Cũng trong khoảng 4 năm gần đây, tổng vốn đầu tư PPP cho các công trình giao thông tại Quảng Ninh đạt trên 47.000 tỷ đồng. Trong đó, vốn nhà nước tham gia khoảng 9% để thực hiện GPMB, đầu tư công trình đối ứng. Từ xuất phát điểm thấp, Quảng Ninh đã vươn lên tốp các tỉnh phát triển năng động nhất cả nước, sở hữu hạ tầng giao thông đa dạng và tốt nhất hiện nay.
Đỗ Phương - Báo Quảng Ninh